Executieve functies

Executieve functies zijn de processen in je hersenen die nodig zijn bij het organiseren van doelgericht gedrag in nieuwe situaties. De naam executieve functies komt uit het Engels ‘to execute’ en betekent ‘uitvoerend’. We kunnen dus ook wel zeggen dan executieve functies, uitvoerende functies zijn. Executieve functies heb je in alledaagse situaties nodig. Bij kinderen met leer- en gedragsproblemen zijn de executieve functies vaak minder goed ontwikkeld. Zij vinden het bijvoorbeeld lastig prikkels te onderdrukken en houden zich daardoor niet aan de regels. Ook kunnen zwakke executieve functies leiden tot zwakke schoolprestaties. Uit onderzoek blijkt dat executieve functies een goede voorspeller zijn voor schoolsucces, zelfs meer dan intelligentie.

Soms blijkt tijdens een afgenomen psychodiagnostisch onderzoek dat er sprake is van problemen in de executieve functies. Door middel van specifieke begeleiding kunnen de executieve functies getraind worden. In de praktijk Groeien in Vertrouwen maken we hiervoor gebruiken van:

Beter bij de Les

Beter bij de Les is een effectieve individuele training die door de Bascule ontwikkeld is voor kinderen met zwakke executieve functies in de basisschoolleeftijd. Door de training ‘Beter bij de Les’ krijgen kinderen op school meer inzicht in hun leergedrag en werkhouding. Het kind wordt getraind om naar het eigen functioneren te kijken, zodat het zichzelf uiteindelijk zoveel mogelijk zelfstandig kan bijsturen. De training is opgebouwd uit 25 sessies van 60 minuten per keer. De leerling krijgt wekelijks één of meerdere sessies (afhankelijk van de mogelijkheden en de problematiek), waarin de executieve vaardigheden gestructureerd worden geoefend. Om de training zo effectief mogelijk in te zetten en een goede transfer te maken naar de klassensituatie, worden ouders en leerkrachten nauw betrokken bij de training. Op deze manier wordt de leerling zowel thuis als op school ondersteund bij het aanleren en toepassen van de executieve vaardigheden. Dit wordt gedaan door na elke sessie feedback te geven over het geleerde en aanwijzingen te geven voor toepassing in de klas.

Acoustic Pioneer

Acoustic Pioneer is een trainingsprogramma om auditieve verwerkingsproblemen en/of het auditief werkgeheugen te verbeteren. Bij de start van de training wordt een screening afgenomen om het niveau van de auditieve verwerking en het werkgeheugen in kaart te brengen. Uit de screening komt naar voren welke training het meest geschikt is voor het kind. Acoustic Pioneer bestaat uit twee verschillende trainingen:

Vliegles (Insane Earplane): met deze training wordt de tonale verwerking getraind. Hiermee leren kinderen om verschillende tonen, patronen in tonen en andere verwerkingsvaardigheden te onderscheiden. Daarnaast wordt het kunnen inzetten van het werkgeheugen bij auditieve taken getraind. Het Tonale Patroon Geheugen is een aspect van de auditieve verwerking dat sterk correleert met en de onderliggende bouwstenen zijn van de leesvaardigheden en het fonologisch bewustzijn.
Dierstapel (Zoo Caper Sky Scraper): deze training helpt dichotische luistervaardigheden te verbeteren. Deze vaardigheden zijn nodig om geluiden die tegelijkertijd in beide oren binnenkomen te kunnen onderscheiden. Dit vraagt dat verbindingen naar iedere hersenhelft en tussen de hersenhelften (via het auditieve deel van de hersenbalk) goed werken. Dit speelt ook een rol bij selectieve aandacht, het kunnen verleggen van de aandacht, het auditieve werkgeheugen en bij het kunnen onderscheiden van een stem in een omgeving waar afleidende geluiden zijn (zoals in de klas).

De training moet 2 tot 3 keer per week worden uitgevoerd en duurt ongeveer 20 minuten per keer. De duur van de training is afhankelijk van hoe snel het kind de training doorloopt en duurt doorgaans 4 tot 8 weken. Aan het eind van de training worden de effecten gemeten door de screening opnieuw af te nemen.

S.M.A.R.T.

Het S.M.A.R.T. programma is een trainingsprogramma dat kinderen helpt hun intellectuele vaardigheden en redeneervermogen te verbeteren. Naast een basisprogramma bestaat het programma ook uit oefeningen die het werkgeheugen, verwerkingssnelheid en flexibiliteit versterken. S.M.A.R.T. bestaat uit 55 basislevels en 15 aanvullende levels. Na de basislevels wordt de keuze gemaakt of er verder wordt gegaan met de aanvullende levels of dat er gebruik wordt gemaakt van de aanvullende trainingen:

BreinSnelheid: wanneer het reactievermogen vertraagd is of er moeite is met het werken onder tijdsdruk
BreinFlexibiliteit: wanneer er moeite is met plotselinge verandering of er snel stress of boosheid optreedt bij onverwachte zaken
Breingeheugen: wanneer het onthouden van aangeboden informatie moeilijk is; het (werk)geheugen onvoldoende belast kan worden
N-back werkgeheugen: wanneer het onthouden van aangeboden informatie moeilijk is en het werkgeheugen onvoldoende belast kan worden

Doorgaans wordt 3 tot 4 keer per week met het programma gewerkt. Er wordt 20 tot 30 minuten per keer geoefend. Er wordt pas verder gegaan met een level wanneer deze volledig wordt beheerst. Om die reden kan de totale trainingsduur erg verschillend zijn. Over het algemeen duurt het 8 tot 16 weken om het hele programma te doorlopen.

Training "Zelf Plannen"

De training "Zelf Plannen" is ontwikkeld voor kinderen die veel moeite hebben met het plannen en organiseren van hun leven. Aan de hand van het werkboek "Zelf Plannen" zal het kind, samen met trainer, in acht (individuele) sessies vaardigheden leren die belangrijk zijn voor een goede planning en organisatie. De training is gebaseerd op elementen uit de cognitieve gedragstherapie en bevat veel praktische oefeningen. De training "Zelf Plannen" is onderzocht aan de Universiteit van Amsterdam. Uit onderzoek bleek dat de training effectief is: er is een significant positief effect aangetoond op het gebied van planningsvaardigheden na het afronden van de training.

Training "Hoe plan ik mijn huiswerk?"

De training "Hoe plan ik mijn huiswerk?" is ontwikkeld voor jongeren, die willen leren hoe zij hun huiswerk het beste kunnen maken. Er wordt gewerkt aan de hand van het werkboek. Tijdens de 10 bijeenkomsten leert het kind hoe er op een handige manier gepland kan worden. Het kind leert allerlei strategieën om op een handige manier huiswerk te maken en het kind kiest steeds zelf welke strategie het beste bij hem/haar past. De gekozen strategie wordt thuis geoefend om te ervaren of deze strategie ook echt als positief ervaren wordt. Onderwerpen die centraal staan: doelen leren stellen, optimale huiswerkomstandigheden creëren, motivatie en leerstrategieën. De training is wetenschappelijk onderzocht aan de Universiteit van Amsterdam en bewezen effectief. Deze training is geschikt voor jongeren vanaf de brugklas.

My Cognition / Aquasnap

De training MyCognition/Aquasnap is een bewezen, effectieve methode die het executief functioneren, verwerkingssnelheid, aandacht, episodisch geheugen en werkgeheugen traint. Deze training is geschikt voor kinderen uit groep 3 t/m groep 8 van de basisschool. Het voordeel van MyCognition is dat het kind door middel van het spel kan werken aan het executief functioneren, werkgeheugen, verwerkingssnelheid, episodisch geheugen en de aandacht. De breinoefeningen worden in de rustgevende onderwaterwereld op de tablet of de smartphone gedaan. Deze oefeningen worden gepersonaliseerd op het kind op basis van test. Deze test kan het kind naar 4 weken herhalen, om zo de vooruitgang te kunnen meten en de motivatie vast te houden. Het kind oefent 3 keer per week gedurende 30 minuten met MyCognition gedurende 12 weken.